اولین پاسخ به نامه مندرج در پست قبل

آنچه در این پست ملاحظه می‌فرمایید، اولین نامه‌ای است که در پاسخ نویسنده نامه مندرج در پست قبلی(شروع یک گفتمان عاشقانه) نوشتم که با دخل و تصرف اندک و افزودن حاشیه‌ای در اینجا می‌‌آورم. گفتنی است که مستندسازی این مطالب مجال موسعی می‌خواهد که باید در فرصت دیگری به آن پرداخت  .

سلام  

تمام تفاوت دیدگاهی که میان من و تو هست، یک چیز همه آنها را ناچیز و حل می کند و آن این است که تو به یک نیروی نادیدنی که هستی من و تو وابسته به اوست، یعنی خدا، باور داری و در عین حال منطقی و منعطف هستی و سخن مخالفت را اگر منطقی و مستدل باشد، می پذیری.   [1]

من همه آدم ها را کمابیش دین‌دار می دانم؛ چون دین یعنی دوست داشتن خوبی‌ها و نفرت از بدی‌ها. من تو را دین‌دار می‌دانم، ولو آن که به دین مشخصی باور نداشته باشی.   [2]

آنچه را هم که درباره اسلام و پیامبر اسلام گفتی، جای بحث دارد؛ ولی بیا، درباره آن بنا را بر این بگذاریم، آنچه را عقل سلیم و منطق قویم ما می‌پذیرم، ردّ نکنیم  .

من بسیاری از باورهای تو را درباره دین‌داری مردم و سستی و خرافه‌‌گرایی آنها قبول دارم و بنابراین ما نباید اسلام و یا هر دین دیگری را از آنچه مردم دارند، فرابگیریم. البته محصولات انسانی هر دینی هم ارزش و اهمیت و صحت آن دین را تا حدودی آشکار می‌‌کند. اما در این زمینه باید برآیند کلی آنها را مورد توجه قرار دهیم و مقایسه کنیم  .

آن بخشی از دین که عین عقل و منطق و وجدان آدمی است، مورد پذیرش هر عاقلی است. مثلاً کسی نیست که عدالت و احسان و امانت و دیگر خوبی‌ها را دوست نداشته باشد و خوب نداند. لذا من بر این باورم، باید تعالیم هر دینی را تا جایی که با عقل و منطق و فطرت سالم انسانی مخالفت ندارد، بپذیریم و اختلافات آنها را به پای اختلاف فرهنگ و آداب و رسوم‌‌‌ها بگذاریم  .

من آنچه را که توجیه عقلی و منطقی و وجدانی ندارد، آداب و رسوم اقوام می‌دانم. یک بخشی از اسلام ـ همان طوری که تو گفتی ـ همان آداب و رسوم عرب‌هاست. من نظرم این است که آداب و رسوم هر قومی تا جایی که با عقل و فطرت آدمی مخالفت نداشته باشد، پذیرفتنی است. چه عرب باشد و چه ایرانی و چه اروپایی. اما آنچه که با عقل و منطق مخالفت داشته باشد، مردود است، از هر قومی که باشد.   [3]

من هم مانند تو ظلم به زن و تحقیر او را از ناحیه هر آیین و رسمی که باشد، ناپسند می‌دانم. به نظر من زن‌ها به خدا که اصل خوبی‌هاست، نزدیک‌‌‌ترند؛ چون زن‌ها قلب نازک و عاطفی دارند و هرکه قلب نازک و عاطفی داشته باشد، بیش‌‌تر از ظلم و خیانت و دزدی و دیگر بدی‌ها متنفر است و بیش‌تر به عدالت و امانت و صداقت و احسان و نیکی به دیگران عشق می‌ورزد. من آنچه را از تبعیض‌های میان زن و مرد و تحقیرهای زن که به نام اسلام می‌خوانند، قبول ندارم و جزو اسلام نمی‌دانم.   [4]

خلاصه، من دین را جز عشق نمی‌دانم، عشق به خدا، عشق به خوب‌ها و خوبی‌ها  .

--------------------------------------------------------------------------------

[1]    باید توجه داشت که تعریف کافر مطلق نیست و آن به اعتبارات گوناگون تعریف‌های گوناگونی می‌پذیرد. کافر به معنای کسی که نزد خدای حکیم استحقاق مجازات دارد، آن است که از روی آگاهی و به عمد حقایق را انکار کند؛ اما اگر کسی حقایق برایش روشن و مبرهن نشده باشد، کافر خواندن آن نادرست خواهد بود؛ چون خداوند حکیم است و شخص حکیم هرگز شخص جاهل را به سبب جهلش مجازات نمی‌کند.

[2]  چنان که در نامه دیگر آورده‌ام و در پست‌های بعدی خواهد آمد، به نظر من دین و از جمله دین اسلام مشتمل بر سه بخش است:

الف. بخش فطریات: آموزه‌های فطری دین عبارت از آنهایی است که به عقل قابل درک است؛ نظیر حسن عدالت و صداقت و احسان و امانت‌داری و قبح ظلم و دروغ‌گویی و خست و خیانت و مانند آنها. نیز نظیر ناظم عاقل داشتن جهان هستی و مانند آن. از جهت فطری همه‌ انسان‌ها دین‌دار هستند و نظر به این که اسلام نیز دینی فطری است، همه انسان‌ها فی الجمله مسلمان‌اند.

ب. بخش سنت‌ها: آموزه‌هایی که ریشه در آداب و سنن قومی دارد، مثل نصف بودن دیه زن، صد شتر بودن میزان دیه و مانند آنها. انبیاء و از جمله پیامبر اسلام(ص) این سنت‌های عربی  را تا جایی که با فطرت و عقل مخالفت نداشته، با قدری دخل و تصرف پذیرفته و به اصطلاح امضاء کرده است. بنابراین هیچ کسی از سنت‌ها و قراردادهای اجتماعی که معمولاً مورد قبول و امضای انبیاء بوده است، گریزی ندارد.

ج. بخش نوآورده‌ها: برخی از آموزه‌ها آنهایی بوده است که پیامبر اسلام(ص) از طریق فرو رفتن به حالتی مانند بیهوشی و خلسه به نام وحی دریافت می‌کرده است؛ مثل دریافت سوره‌های قرآن یا آن اطلاعاتی که راجع به بهشت و دوزخ از طریق عروج به آسمان روحانی به دست آورده بود.

به این ترتیب هیچ کسی نمی‌تواند ادعا کند که بی‌دین است. چون هیچ کسی گریزی از فطریات و آداب و رسوم اجتماعی  که نوعاً از سوی انبیاء امضا می شده است، ندارد.

[3]  بخشی از هر دین الهی از جمله دین اسلام عبارت از امضائیات است؛ یعنی عبارت از همان آداب و رسومی است که در میان قوم پیامبر اسلام(ص) یعنی عرب حجاز رواج داشته و پیامبر(ص) آنها را به جهت آن که با عقل و فطرت آدمی مخالفت نداشته، پذیرفته و به اصطلاح امضاء کرده است. هر بخشی از دین که مبنای عقلی و فطری ندارد، از امضائیات شمرده می شود و به ذوق و سلیقه و شرایط تاریخی و جغرافیایی و فرهنگی قوم بر می‌گردد. نماز خواندن به صورت خاص و عربی از آن جمله است.

[4]  باید در این زمنیه چند نکته را از نظر دور نداشت:

الف. اصل عدالت بر تمام احکام اسلام حکومت می‌کند و لذا هرگاه اجرای هر حکمی مستلزم ظلم به کسی باشد، آن حکم اسلامی نخواهد بود و فهم عدل و ظلم نیز به تشخیص وجدان و فطرت سلیم انسان‌ها متکی است.

ب. احکام ثابت اسلام همان احکام فطری انسانی است و احکام غیر فطری تا جایی اعتبار دارد که با احکام فطری در تعارض نباشد و هرگاه در شرایطی چنین شد، لزوماً باید تغییر پیدا کند.

ج. برخی از احکام اسلام اضطراری و ناشی از شرایط تاریخی و فرهنگی عرب عصر نزول بوده و در شرایط دیگر قابلیت اجرایی ندارد که برده‌داری و احکام مربوط به آن از آن جمله است.

نظرهاي شما ( )

 (پنج شنبه 87 مهر 18 ساعت 1:34 عصر)